Velocity of money czyli obracam w palcach złoty pieniądz i przeraźliwie nudzę się

Jest w ekonomii takie fajne równanie, którym można wiele rzeczy wytłumaczyć. Równanie mówiące o tym, że cała produkcja to liczba wyprodukowanych rzeczy razy ich ceny. Ta wartość z kolei jest równa wartości pieniądza w obiegu przemnożonej przez tempo w jakim pieniądz krąży w gospodarce – czyli przez liczbę zawieranych transakcji. Wzór tego równania to MV=PQ, gdzie M to pieniądz, V to velocity czyli tempo krążenia, P to ceny, Q to ilość dóbr. PQ to inaczej rzecz ujmując PKB, ale w ujęciu nominalnym, nie realnym.

Istnieją teorie mówiące o tym, że V jest w gospodarce w miarę stałe. Ludzie i firmy w normalnym trybie dokonują w danym okresie czasu mniej więcej tyle samo transakcji wymiany pieniędzy na różne dobra i usługi. Stąd wyprowadza się wniosek, że jak wzrośnie M, czyli zwiększy się ilość pieniądza w gospodarce, to wywołuje to wzrost PQ, czyli musi wzrosnąć albo produkcja, albo ceny. Jeśli produkcja jest na tyle rozwinięta, że niełatwo ją szybko zwiększyć, wtedy przyrost M oznacza przyrost P, czyli dosypanie pieniądza do gospodarki powoduje inflację. To podstawa obaw wielu osób o to, że programy dodruku pieniądza w wielu bankach centralnych na świecie skończą się wysoką inflacją. Ci którzy temu zaprzeczają wskazują, że po pierwsze w kryzysie Q jest na dość niskim poziomie, więc ma możliwość wzrostu, czyli wzrost M może równie dobrze przełożyć się na wzrost Q, a nie P. Po drugie – i ważniejsze – są teorie mówiące, że w czasie kryzysu V wcale nie jest stałe, tylko maleje. Ludzie w okresie większej niepewności przestają „szastać” pieniędzmi i robi się nagle mniej transakcji w gospodarce – pieniądz krąży wolniej. Spadek V mogą wywołać też utrudnienia instytucjonalne, na przykład jakieś nowe podatki, wymogi uzyskiwania jakichś zgód, albo zwiększony czas oczekiwania na decyzje, albo wyroki w sądach. V maleje też przez wzrost zatorów płatniczych w gospodarce. Przy niezmienionym M spadek V musi oznaczać albo spadek Q, albo spadek P, czyli albo recesję, albo deflację. Albo jedno i drugie. Aby temu zapobiec, przy malejącym V należy podnosić M, czyli drukować pieniądze. Takie stanowisko prezentują banki centralne, które dosypywaniem pieniądze próbują ożywić gospodarki. A może nawet nie tyle ożywić, co powstrzymać je przed wpadaniem w deflację. Jedno równanie, a można nim udowadniać teorie wykluczające się nawzajem :)

Najciekawsze jest to, że możemy sprawdzić na prawdziwych danych jak to jest z tym V. Wystarczy zestawić ze sobą nominalne PKB (czyli PQ) i podaż pieniądza, czyli M.

To nominalne PKB z ostatnich siedmiu lat zestawione z podażą pieniądza M3, ale wziętą z początku danego roku, a nie z końca. W Polsce tempo obiegu pieniądza, czyli velocity, czyli V z roku na rok spada. Co roku nowy przyrost pieniądza nie przekłada się ani na jakiś wyjątkowo duży wzrost produkcji, ani na wzrost inflacji. Jeszcze w 2006 każdy polski złoty przechodził w ciągu roku przeciętnie przez 2,5 transakcji. W 2012 już tylko przez 1,8 transakcji. Spadek velocity w 2009 w stosunku do 2008, czy 2007 jest zrozumiały, wtedy mieliśmy środek kryzysu, ale przecież w 2010 i 2011 mieliśmy wzrosty realnego PKB o ponad 4%. Mimo to, jak widać, pieniądz obraca się w Polsce coraz wolniej. Trochę mnie to martwi. Przecież chodzi o to, żeby obracać pieniądzem na rynku, zamiast obracać go w palcach, przeraźliwie nudząc się :)

I tu oczywiście można użyć porównania medycznego – pieniądze to gospodarczy krwioobieg. Skoro pieniądz krąży wolniej, to tak jakby gospodarce słabł puls. Jakby zasnęła, albo zapadła w letarg. Coś w tym jest.

Jakaś reforma w państwie by się przydała. Żeby może coś ułatwić, jakieś procedury przyspieszyć. Żeby potrzeba było mniej zgód urzędniczych na różne pomysły, żeby pobudzić przedsiębiorczość. Albo może jakoś zatory płatnicze polikwidować, na przykład w budowlance. Żeby zahamować ten systematyczny spadek V, dla dobra PQ z drugiej strony równania. Ale to trudne jest. Ułatwienia w dostępie do kredytów, w rekomendacjach KNF, to sposób łatwiejszy. Zamiast podpompować V będziemy znów pompować M. I znów się uda i jakiś tam wzrost realnego PKB znów będziemy mieć.